برداشت از یک شعر

متاصفانه، تاریخ و گذشتهٔ درهم و برهمی داریم، دوستی نشسته و بیش از شش جلد خطیِ شمس تبریز را در مقابله میگذارد و برداشتِ آنرا تعریف میکند و این کمی تکراری میشود و نقطهء عطفی در آن  نمینماید، به بُن بست میرسد، خسته کننده وفحمیدنش  مشکل و مشکلتر میشود چرا که میرزا بنویس هایِ آنزمان، شاگردانِ زیرک مولوی، در اکثر شعرها دخلُ تصرف میکرده اند 

 و این خواسته مولوی نبوده؛ در پاورقی به آن اشاره شد که مولوی شعر را حربه ای منسجم بر علیهِ دشمنانش، استفاده میکرده. از این گذشته، در همان سطور با طعنه کنایه، انتقادش راهم، از زمانهٔ خویش میکرده 

در تولد، شعر، یک انتقاد و تعریف بوده، زبانی در سبک و راهی متناسب با احساس سراینده از اطرافِ خویش، حال یکی 

عاشقانه و عارفانه میسروده و دیگری، انتقادی

،اما

.برداشتِ خواننده، تساویِ آن، با جایگاهِ امروز است

 

من دزد دیدم کو برد 

مال و متاع مردمان

این دزد ما خود دزد را

چون من بدزدد 

از میان

خواهند از سلطان امان

چون دزد 

افزونی کند

دزدی، چو سلطان می کند

پس از کجا خواهند امان؟

مولوی در اکثر غزلهایش از موجود، ویا ناموجودی سخن میگود که در چهرهء شمس تبریز بر او نمایان شده

.آمال و آروز هایش در او خلاصه شده، شمس، قدرتیست که او را میشکافد و او در آن خُلاصه میشود

 

مولوی،  سروده ها ونوشته هایش، در حَصبِ زمان اتفاقات است ،دورانِ تحصیل 

وداع با عزیزانی که درشرایط سیاسی آنزمان، ماندند و تا آخرین لحظه جنگیدند ؛ ناگفته نماند، بعضی هم سرِ تسلیم فرودآوردند

 زمان دوم وقتی حادث میشود که دانسته های او از حد میگذرد، پی بردنِ مولوی به دروغ بودنِ افکاری که او، آنرا ندانسته دنبال میکرده در او میشکُفد، انگیزه ای که با ورودِ شمس تبریز به دست شستن او، از اشرافِ دینسالار میشود، هزاران طلبه ای که  خطُ مشیِ آنها به گفتهٔ او استوار بوده با او بچالش میشود

.نتیجتَاً، ازگذشته نا خرسند، پشت بر مذهبِ منسوخ مینماید، در میلاد عشق وحجران بعدازآن

 

عشق است آن سلطان

که او

از جمله دزدان دل برد

تا پیش آن سرکش برد

 حق سرکشان را

موکشان

عشق است آن دزدی 

که او

از شحنه گان دل می برد

در خدمت آن دزد بین

تو شحنه گان را 

بیکران

آواز دادم دوش من

!کای خفتگان

دزد آمده‌است

دزدید او از چابکی

 در حین زبانم

از دهان

گفتم ببندم دست تو

 او خود بِبَست دستان من

گفتم به زندانت کنم

 او: می نگنجم در جهان

از لذت دزدی 

چُو او

هر پاس بان دزدی شده

از حیله و دَستان او

در زیرکی 

گشته نهان

خلقی ببین نیمه شبان

جمع آمده

کان دزد کو؟

او نیز می پرسد 

کِه کو؟

آن دزد 

که او

خود در میان

ازایناینجا،  شعر دگردیسی پیدا میکند،خطابه ای میشود و رویِ سخن به تمجید ازشمس میشود

و این قرار نبوده و 

به مشامِ خیلی، خوشآیند نمیآید که: شمسِ تبریزی بیاید و پتهء همهء آنانرا نزد مولوی به آب دهد

:به انها میگوید

!بیمایگان در گفت و گوی

ای 

!دشمنانِ دوست روی

!ای حیاتِ جاودان

! گشته بلای ناگهان

 

:وعاشقانه میسراید

 

ای رفته اندر خون دل

 ای دل تو را کرده بُحِل

بر من بزن زخم مُهِل

حقا 

نمی‌خواهم امان

سخته، کمانت خوش بکَش

!بر من بزن آن تیروَش

ای من فدای تیر تو

 !ای من غلام آن کمان

زخم تو در رگ‌های من

!جان است جان افزای من

شمشیر تو*

برنایِ من

حق است 

 *!شاهنشاهِ من

گو خلقِِ اسماعیل را

از خنجرش 

شُکری کند 

جرجیس را کز زخم او

جان میسپارد 

.هر زمان

شه شمس تبریزی من

چون ازسفر بازآمدی

یک دم بُدی

اندر شُدی

ناگَه، چو عنقا 

بی‌نِشان

دیوان شمس

غزلیات

غزل شمارهٔ ۱۸۱۰

توضیح: تغییر لغات، ویرایش و تنظیم جدید مبنی بر استنباط و پژوهش شخصی من است و درجهء انحصار و تغییر مکرر در غزل های شمس نیست؛ بنا به تضادی که در طبقاط مردمی و حاکم از بدو تدوین شمس وجود داشته و هست، مصداق مبرم، همیشه بر آن بوده که واقعیت را از روایت کاتبان مزدور به تفریقِ شعور برسانند

دامون